DESTEK VE DİRENÇ

Şekil 4.3a Bir yukarı-trend’de yükselen destek ve dirençler görülüyor. 2 ve 4 noktaları genellikle bir önceki düzeltmenin tabanları olan destek seviyeleridir. 1 ve 3 noktaları daha önceki tepeler olan direnç seviyeleridir.



Şekil 4.3b Bir aşağı-trend’de destek ve dirençler görülüyor.

Tabanlar ya da bir başka deyişle geriye dönüşlerde oluşan düşük fiyat değerlerine destek denir. Destek terimi, satıcıların baskısına karşı alıcıların daha güçlü çıktığı bir piyasanın grafik üzerindeki seviye veya bölgesini anlatır. Böyle bir durum, bir düşüşün durduğu ve fiyatların yeniden hareketlendiği bir durumdur.

Direnç ise desteğin tersidir ve satış baskısının hakim olduğu, fiyatın yükselişinin geriye döndüğü, piyasanın üzerindeki bir alanı ya da fiyat seviyesini temsil eder. Bir direnç seviyesi, genellikle bir önceki tepe ile tanımlanır. Şekil 4.3a’da, 1 ve 3 noktaları direnç seviyeleridir. Şekil 4.3a bir yukarı-trend’i gösteriyor. Bir yukarı-trend’de destek ve direnç seviyeleri bir yükselen model ortaya çıkartırlar. Şekil 4.3b’de, alçalan tepe ve tabanlarıyla bir aşağı-trend görülüyor. Bir aşağı-trend’de, 1 ve 3 noktaları piyasanın altındaki destek seviyeleri ve 2 ve 4 noktaları da piyasanın üzerindeki direnç noktalarıdır.

Bir yukarı-trend’de direnç seviyeleri, o yukarı-trend’deki duraklamaları temsil eder ve bu seviyeler genellikle belli bir noktada geçilirler. Destek seviyeleri, bir aşağı-trend’de düşüşü sürekli olarak durdurabilmekte yetersiz kalırlar fakat düşüşü en azından geçici olarak kontrol edebilirler.

Trend kavramının tam olarak anlaşılabilmesi için destek ve direnç kavramlarının tam olarak kavranmaları gerekir. Bir yukarı-trend’in sürebilmesi için, birbirini takip eden her bir düşük seviyenin (destek seviyesinin) kendisinden bir önceki düşük seviyenin üzerinde olması gerekir. Daha yukarıda oluşan her bir yüksek seviye (direnç seviyesi) kendisinden bir önceki yüksek seviyeden daha yukarıda olmalıdır. Bir yukarı-trend’in düzeltmesinin dip noktası bir önceki düşük seviyeye kadar uzanırsa bu durum, yukarı-trend’in sonuna yaklaşıldığının ya da en azından bir yukarı-trend’den bir yatay trende geçildiğinin bir erken uyarısı olabilir. Eğer destek seviyesi kırılırsa, bu durumda trendin yukarıdan aşağıya dönüyor olduğu akla gelir.



Şekil 4.4a Bir trend tersine-dönüş örneği görülüyor. Fiyatların 5 noktasında, bir önceki 3 noktasındaki tepeyi geçemeyişi ve bunun ardından, 4 noktasındaki bir önceki düşük seviyenin kırılması, aşağı doğru bir trend tersine-dönüşü oluşturur. Bu tip bir modele "ikili tepe" denir.



Şekil 4.4b Trendin tersine-dönüşünün tabandaki bir örneği görülüyor. 5 noktasında, fiyatların 3 noktasındaki bir önceki tabanın altına düşmeyip tutunabilmesi çoğunlukla, bir tabanın ilk sinyali olur. 4 noktasındaki tepenin de geçilmesiyle taban onaylanmış olur.



Şekil 4.4c Tabanda ortaya çıkan bir tersine-dönüş’ün klasik bir örneği görülüyor.

Bir önceki direnç tepesinin her test edilişinde, yukarı-trend özellikle kritik bir aşamadadır. Bir yukarı-trend’de bir önceki tepenin geçilemeyişi ya da bir aşağı-trend’de bir önceki destek tabanının altına düşülmemesi genellikle, varolan trendin değişiyor olduğunun ilk sinyalidir.

4.4a’dan c’ye kadar olan şekiller klasik tersine-dönüş’lerin örnekleridir. Şekil 4.4a’da, 5 noktasında fiyatların bir önceki tepeyi (3 noktası) geçememiş olduklarına dikkat edelim. Bu tip tersine-dönüş, destek ve direnç seviyelerinin basitçe gözlenmesiyle tanınabilir.

Destek ve Direnç Seviyeleri Rollerini Nasıl Değiştirirler

Şu ana kadar "destek"i, bir önceki düşük seviye ve "direnç"i de bir önceki yüksek seviye olarak tanımladık. Ancak bu her zaman böyle olmaz. Bu durum bizi destek ve direncin az bilinen ve ilginç yönlerinden birine taşır: destek ve direnç, rollerini değiştirirler. Bir destek ya da direnç seviyesi anlamlı bir miktarda geçilirse, destek ve direnç rollerini değiştirir ve tam ters bir şekle dönüşür. Diğer bir deyişle, bir direnç seviyesi destek, bir destek seviyesi de direnç haline gelir. Bunun neden böyle olduğunu anlayabilmek için, destek ve direnç seviyelerinin ortaya çıkmasının arkasındaki psikolojiyi tartışmak yararlı olacaktır.

Destek ve Direncin Psikolojisi

Konuyu daha iyi açıklayabilmek için piyasaya katılanları üç kategoriye ayıralım: Uzun (long) pozisyon alanlar, kısa (short) pozisyon alanlar ve hiçbir pozisyonu olmayanlar. Uzun pozisyon alanlar kontrat satın almış olanlar, kısa pozisyon alanlar kendilerini satış tarafına bağlamış olanlar ve hiçbir pozisyon almamış olanlar da, kendilerini ya piyasanın dışında tutuyor olanlar ya da piyasaya hangi yönden gireceklerine henüz karar vermemiş olanlardır.

Piyasanın, bir süredir dalgalandığı bir destek noktasından yukarıya doğru hareket etmeye başladığını düşünelim. Uzun pozisyon almış olanlar (destek noktası yakınında alım yapmış olanlar) sevinçli fakat daha fazla alım yapamadıkları için de üzüntülüdürler. Uzun pozisyon almış olanlar, eğer piyasa alım yapmış oldukları destek noktasına yeniden gerilerse ancak o zaman uzun pozisyonlarına yenilerini ekleyebilirler.

Kısa pozisyonda olanlar bu anda kendilerinin piyasanın yanlış tarafında olduklarını fark ederler ya da en azından piyasanın doğru tarafında olduklarından şiddetle kuşkulanırlar. (Sözünü ettiğimiz destek alanından piyasanın ne kadar uzaklaşmış olduğu bu düşünceleri büyük şekilde etkiler.) Kısa pozisyonda olanlar, piyasadan çıkabilmek için, piyasaya girdikleri (kısa pozisyon aldıkları) destek alanına yeniden geri dönülmesi umudu içinde olurlar.

Açılmış olan hiçbir pozisyonları olmadan bir kenarda oturanlar iki gruba ayrılabilir. Birinci grup, hiçbir pozisyon açmamış olanlar ve şu ya da bu nedenle uzun pozisyonlarını destek alanında daha önceden tasfiye etmiş olanlardır. İkinci grup ise, destek bölgesinde açmış oldukları uzun pozisyonlarını kısa sürede tasfiye etmiş ve bu nedenle, satış yaptıkları noktadan pozisyonlarını yerine koyabilmek için yeni bir şansı umutla bekleyenlerdir.

Kararsız olan sonuncu grup, fiyatların yükseliyor olduğunun farkına varmıştır ve ilk alım fırsatında piyasaya uzun pozisyon alma yönünde girmeye karar vermiştir. Bu dört grubun tümü "bir sonraki dip noktada alım yapmaya" karar vermişlerdir. Bu dört grubun hepsinin piyasanın bu destek noktasında "kazanılmış hakları" vardır. Eğer fiyatlar bu destek bölgesine gerileyecek olursa, bu dört grubun hepsinin yeni alım yapmaları doğal olarak fiyatların yukarı gitmesinin maddi temeli olacaktır.

Destek bölgesinde ne kadar fazla alım-satım işlemi gerçekleşirse destek o derece fazla önem kazanır çünkü o bölgede daha fazla yatırımcının "kazanılmış hakları" vardır. Verili bir destek ya da direnç bölgesindeki işlem büyüklüğü üç yolla belirlenir: Destek bölgesinde geçirilen zamanın büyüklüğü, işlem hacmi ve işlem yoğunluğunun ne kadar yakın bir zamanda gerçekleşmiş olduğu.

Bir destek ya da direnç alanında fiyatlar ne kadar uzun süre kalırsa, bu alan o derece önem kazanır. Örneğin, fiyatlar yukarıya dönmeden önce eğer bir duraklama bölgesinde üç hafta yatay olarak hareket ederlerse bu destek alanı fiyatların bu bölgede üç gün yatay olarak hareket ettiği bir durumdan daha önemli olacaktır.

Destek ve direncin öneminin ölçümü için diğer bir yol işlem hacmidir. Eğer bir destek seviyesi yüksek işlem hacmiyle oluşursa bu daha çok sayıda sözleşmenin el değiştirdiğine işaret eder ve bu da bu destek seviyesini, çok az işlem gerçekleşmiş olduğu bir durumdan daha önemli bir şekle sokar.

Bir destek ya da direnç alanının önemini belirleyebilmenin üçüncü bir yolu, işlemlerin ne kadar yakın bir zamanda yoğunlaşmış olduğudur. Piyasanın hareketlerine yatırımcıların tepkileri ve yatırımcıların piyasada açtıkları ya da açamadıkları pozisyonlar konusuyla ilgilendiğimiz için, işlem yoğunluğunun zamanı önemlidir. İşlem yoğunluğu ne kadar yakın tarihlerde gerçekleşmiş ise, o destek ya da direnç seviyesi de o kadar güçlü olur.

Şimdi bu tabloyu tersine çevirelim ve fiyatların yukarıya doğru değil aşağıya doğru hareket ediyor olduklarını düşünelim. Bir önceki örnekte, fiyatlar yukarıya doğru hareket ettikleri için piyasaya katılanların birleşik tepkisi, her aşağıya doğru fiyat hareketinin yeni alımlarla karşılaşmasına (böylece yeni destek oluşmasına) neden olur. Ancak, eğer fiyatlar düşmeye başlar ve önceki destek alanının altına inerlerse yatırımcıların tepkisi tersine döner. Destek bölgesinde alım yapmış olanlar şimdi yanlışlık yapmış olduklarını fark etmişlerdir. Bu durumda yatırımcılar ya ek olarak yeni marjin parası ödeyecekler ya da pozisyonlarını kapatacaklardır.

Başlangıçta önceki desteği ortaya çıkaran şey, piyasadaki alım emirlerinin baskınlığıydı. Ancak şimdi, önceki alım emirlerinin tümü satım emirlerine dönüşmüştür. Destek, direnç haline dönüşmüştür. Daha da önemli olan, en yeni olan ve daha fazla işlem hacminin gerçekleşmiş olduğu daha güçlü önceki destek seviyesi şimdi direnç bölgesine dönüşmüştür.

Piyasaya katılmış olan üç kategorideki yatırımcılarca ortaya çıkarılmış olan desteğin bütün etkenleri (uzun pozisyon almış olanlar, kısa pozisyon almış olanlar ve hiçbir pozisyon almamış olanlar), şimdi fiyatların üzerinde, gelecekteki yukarıya doğru fiyat çıkışlarında bir çatı olarak işlev görecek hale dönüşmüşlerdir.

Burada biraz durmak ve teknik analizcilerce kullanılan fiyat modellerinin ve destek ve direnç gibi kavramların neden yararlı oldukları üzerinde düşünmek yararlı olacaktır. Bu araçların işe yaramaları, grafiklerin ürettiği ya da grafikler üzerine çizilmiş bazı çizgilerin bir takım sihirleri değildir. Bu araçların işe yaramaları, piyasaya katılanların gerçekte ne yapıyor olduklarını ve onların piyasadaki olaylara olan tepkilerini belirleyebilmemizi sağlamalarındandır.

Grafik analizleri, gerçekte insan psikolojisinin ve değişen piyasa koşullarına yatırımcıların tepkisinin (reaksiyonunun) incelenmesidir. Piyasaların çok hızlı geliştiği bir dünyada yaşadığımız için ne yazık ki biz grafik terminolojisine çok fazla dayanma eğilimi içinde oluyoruz ve grafikteki resimleri başlangıçta ortaya çıkartan temel güçleri kestirme ifadelerle atlıyoruz. Destek ve direnç seviyelerinin fiyat grafikleri üzerinde niçin belirlenebildiği ve piyasa hareketlerinin tahmininde kullanılmalarının niçin yardımcı olduklarının güçlü psikolojik nedenleri vardır.

Desteğin Dirence, Direncin Desteğe Dönüşmesi: Geçilme Derecesi

Bir destek seviyesi, anlamlı bir miktarda geçilirse direnç seviyesine, bir direnç seviyesi de anlamlı bir miktarda geçilirse destek seviyesine dönüşür. Şekil 4.5a ve c, sadeleştirilmelerinin dışında 4.3a ve b şekillerinin benzeridir. Şekil 4.5a’da, fiyatlar yükseliyorken, gerileme hareketinin 1 noktasındaki tepe seviyesindeki 4 noktasında durmuş olduğuna dikkat edelim. 1 noktasındaki önceki tepe, bir direnç seviyesiydi fakat 3 dalgasıyla kesin şekilde kırıldıktan sonra, önceki direnç tepesi bir destek seviyesi haline dönüşmüştür.

1 dalgasının tepesi yakınlarındaki önceki "satışların" tümü (direnç seviyesini oluşturan) şimdi "alışa" dönüşmüştür. Düşen fiyatları gösteren 4.5b’deki şekilde, 1 noktası (önceki destek seviyesi) 4 noktasında artık bir direnç seviyesine dönüşmüştür.



Şekil 4.5a Bir yukarı-trend’de, direnç seviyeleri anlamlı bir oranda geçilirse (kırılırsa) o direnç seviyeleri destek seviyelerine dönüşür. Şekilde, 1 noktasındaki direnç kırılınca o direncin fiyata 4 noktasında destek sağladığı görülüyor. Bir önceki tepeler, takip eden düzeltmelerde destek seviyeleri olurlar.



Şekil 4.5b Bir aşağı-trend’de, kırılan destek seviyeleri, takip eden düzeltmelerde, direnç seviyeleri haline dönüşürler. Şekilde, 1 noktası ile gösterilen destek seviyesinin daha sonra 4 noktasında direnç seviyesi haline geldiği görülüyor.



Şekil 4.5c Temmuz ayının sonlarına doğru oluşmuş olan direncin kırıldıktan sonra destek haline dönüşmüş olduğuna dikkat edelim. Geçilmiş olan ağustos ayının tepe noktaları da gelecekteki düzeltme hareketlerinde destek sağlayacaklardır.

Daha önce değindiğimiz gibi fiyatların, destek ya da dirençten ayrıldığı uzaklığın büyüklüğüyle orantılı olarak o destek ya da direncin önemi artar. Bu durum, destek ya da direnç seviyesi geçilip de rolleri tersine döndüğü zaman daha da geçerlidir. Örneğin, destek ve direnç seviyelerinin ancak anlamlı uzaklıkta geçildikleri zaman rollerinin tersine döndüğünü söylemiştik. Pek iyi, "anlamlı uzaklığı" ortaya çıkartan şey nedir?

Burada, geçilmenin anlamlı uzaklıkta olup olmadığını belirlemede bir miktar öznellik vardır. Bazı grafikçiler, özellikle ana destek ve direnç seviyeleri için %10’luk bir geçilme ölçütü kullanırlar. Kısa dönemli destek ve direnç alanları muhtemelen %3 ya da 5 gibi daha küçük sayılar gerektirirler.

Gerçekte her analizci, anlamlı miktarda geçilmeyi neyin oluşturduğuna kendisi karar vermelidir. Ancak, destek ya da direnç alanları yalnızca, piyasaya katılanların yanlışlık yaptıklarına ikna olacakları kadar piyasanın yeterince yol alması durumunda rollerini tersine çevirirler.

Destek ve Direnç Alanları Olarak Yuvarlak Sayıların Önemi

Yuvarlak sayıların, fiyatın yukarı çıkışını ya da aşağı düşüşünü durdurma eğilimleri vardır. İşlem yapanların, fiyat hedefleri ve bu fiyat hedeflerine göre davranma şeklinde, 10, 20, 25, 50, 75, 100 (ve 100’ün katları) gibi önemli yuvarlak sayılarla düşünme eğilimleri vardır. Dolayısıyla bu yuvarlak sayılar, "psikolojik" destek ya da direnç seviyesi olarak rol oynarlar. İşlem yapan bir kişi bu bilgiyi, önemli bir yuvarlak sayıya yaklaşıldığı sırada pozisyonunu kapatarak karlarını realize etme yönünde kullanabilir.
Akımlar ve Teoriler Dünya Ekonomisi Ekonomistler Genel Kavramlar Teknik Analiz Türkiye Ekonomisi İletişim Anasayfa